انتظاراتی که از قطب های علمی برآورده نشد ، پارک های علم و فناوری چه جایگاهی در شاخص نوآوری دارند؟ - بازی های اندروید

گروه فناوری خبرنگاران، حمیده آقاجانی- حرف از دانش و مهاجرت که می گردد رفتن به بعضی کشور ها و دانشگاه ها دست نیافتنی به نظر می آید و اگر هم فردی به آن دست یابد در بعضی جهات توانسته کار مهمی انجام دهد، اما چه عواملی موجب می گردد دانشگاه هایی مثل هاروارد و یا کشور هایی مثل ژاپن، آلمان، فرانسه و ... یک برند به حساب بیایند. شاخص های بین المللی قابل استناد در این بخش ها چیست؟ چرا بعضی کشور ها در حوزه علم و فناوری توسعه یافته نامیده می شوند و بعضی کشور ها عقب مانده؟ معیار های جهانی در این باره چه می گویند؟

آنچه معین است برای داشتن کشوری آباد و توسعه یافته باید زیرساخت های مختلف مالی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و فناوری به وجود آید.

برای آنالیز شاخص های فناوری در کشور ایران فاکتور های مختلفی همچون تعداد پارک های علم و فناوری، تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر، تعداد مراکز رشد علم و فناوری، تعداد انجمن های علمی کشور، تعداد قطب های علمی کشور، تعداد آزمایشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تعداد آزمایشگاه های مرکزی و غیرمرکزی قرار گرفته در بستر شاعا، تعداد آزمایشگاه های مرکزی در مراکز آموزش عالی و تعداد صندوق های سرمایه گذاری با ماموریت توسعه و علم و فناوری مورد آنالیز قرار گرفته است.

معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خلاصه ای از شرایط علمی کشور در بازه زمانی سال های 1392 تا 1395 منتشر نموده که نشان دهنده شرایط مطلوب ایران در توسعه زیرساخت های علم، فناوری و نوآوری است.

پارک های علم و فناوری

ایران در سال 1392 تنها 11 پارک علم و فناوری داشته است. این رقم برای یک کشور جوان که هر روز به تعداد داوطلبان متقاضی ورود به مراکز آموزش عالی افزوده می گردد، مطلوب نیست. بر اساس آمارها، اما در سال های بعد این تعداد روز به افزایش بوده است به طوری که در سال 95 تعداد پارک های علم و فناوری کشور به 43 پارک می رسد.

تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر

یکی از شاخص های علم، فناوری و نوآوری سرمایه گذاری های خطرپذیر است. طبیعتا قدم گذاشتن در راه جدید برای هر پژوهشگری همراه با ریسک است، زیرا انتها راستا معین نیست و محقق کوشش می نماید تا کار جدیدی ارائه کند. عوامل مهمی در این بخش وجود دارد که ریسک کار را بالا می برد به طور مثال یک محقق یا پژوهشگر به دلیل نبود تجربه قبلی در یک حوزه کاری ناچار است مرتب آزمون و خطا کند، همین آزمون و خطا ها نیازمند هزینه و سرمایه گذاری خواهد بود، البته مهمترین نکته در این خصوص حضور سرمایه گذارانی است که خطرات عدم بازگشت سرمایه را به جان خریده و کوشش می نمایند یک طرح خلاقانه را مورد حمایت خود قرار دهند که در صورت موفقیت، نتیجه به دست آمده برای هر دو گروه مطلوب خواهد بود.

ایران کشوری است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی همیشه تحت فشار کشور های دیگر خصوصا آمریکا قرار گرفته و همین امر موجب شده تا بدون حضور سرمایه گذاران خارجی و با تکیه بر توان داخلی بخش عمده ای از هزینه های حوزه فناوری را تامین کند.

بر اساس آمار های منتشر شده در بازه زمانی مورد مطالعه در سال های 1392 تا 1395 نشان می دهد که تعداد شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر رشد مطلوبی داشته به نحوی که از تعداد 3 شرکت در سال 1391 به 12 شرکت در سال 1395 رسیده و این یعنی رشد 4 برابری که نشان از اعتماد به فناوری در داخل کشور است.

پیش شرط توسعه فناوری، توسعه دانشگاه ها است

دانشگاه های نسل اول و دوم در هزاره جدید زودتر از آنچه تصورش می رفت از رونق افتادند و جای خود را به دانشگاه های نسل سوم و چهارم و در چند سال اخیر نسل پنجم دادند. اقدامی که موجب شد فرایند توسعه علم و فناوری در بسیاری از کشور ها شتاب بیشتری به خود گیرد. ایران نیز با وجود همه محدودیت ها توانسته در فراوری علم صندلی خود را حفظ نموده و در کنار کشور های پیشرفته قرار گیرد.

زیرساخت تنها نباید فیزیکی باشد بلکه باید گاهی با ایجاد فضا های فیزیکی مثل آزمایشگاه ها شرایط مناسب برای زیرساخت های مطالعاتی فراهم گردد. برای هر پژوهش که قرار است به یک فناوری جدید تبدیل گردد باید فضای مطلوب آزمایشگاهی وجود داشته باشد، فضایی که محققان به همه امکانات لازم دسترسی داشته باشند، از این حیث وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عملکردی نسبتا مطلوب داشته به طوری که بر اساس آمار منتشر شده از سوی معاونت پژوهش و فناوری این وزارتخانه توسعه آزمایشگاه ها 4 برابر رشد داده و از تعداد 3500 آزمایشگاه در سال 1392 به 12594 آزمایشگاه افزایش یافته است.

تعداد آزمایشگاه های وابسته به وزارت علوم

تعداد آزمایشگاه های مرکزی و غیر مرکزی قرار گرفته در بستر شاعا

تعداد آزمایشگاه های مرکزی در مراکز آموزش عالی

قطب هایی که علمی هستند، ولی عملی نه!

بر اساس آمار منتشر شده و به رقم شعارهایی که داده می گردد اما تب تند ایجاد قطب های علمی زود سرد شد و به جای رشد سیر نزولی را تجربه نموده است به طوری که در سال 1392 تعداد قطب های علمی 154 واحد بوده و در سال 1395 این رقم به 136 واحد کاهش یافته است. آماری که چندان مطلوب به نظر نمی آید و از سوی دیگرعملکردشان آنچنان که باید قابل لمس نیست، اما در صورت تحقق دستورالعمل ها قطعا چرخ فناوری در کشور با سرعت بیشتری خواهد چرخید.

تعداد قطب های علمی کشور

تعدا مراکز رشد علم و فناوری