خانوارهای ایرانی در 11 سال گذشته بیشتر سفر رفته اما کمتر خرج نموده اند
به گزارش بازی های اندروید، در گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس درباره شرایط گردشگری در ایران تهیه نموده است، با آنالیز داده های آماری موجود و در دسترس بین سالهای 1387 تا 1398 معین شد که هر چند کمیت گردشگری داخلی بیشتر شده، اما از کیفیت آن کاسته شده است. به علاوه توزیع سفر در بین خانوارها به صورت عادلانه رخ نداده است و 3 برابر شدن سرانه سفر خانوارها به واسطه افزایش سفرها برای خانوارهای سفرنموده اتفاق افتاده است.
این شکاف رفاهی موجب شده تا خانوارهای بیشتری به فکر کاهش هزینه های سفر باشند. بنابراین اقامت در خانه اقوام و دوستان، استفاده بیشتر از وسایل حمل و نقل شخصی، کاهش هزینه های مربوط به خرید سوغاتی و عدم استفاده از تورهای گردشگری نتیجه این شرایط است که مانع از رخداد پیامدهای مطلوب و مورد انتظار در حوزه گردشگری داخلی شده است.
در این گزارش با تاکید بر اینکه آمار مستند و معتبری در صنعت گردشگری در دسترس نیست آمده : در 11 سال گذشته تعداد سفرها با نرخ میانه سالیانه 17 درصد در حال افزایش بوده به طوری که از 17/8 میلیون سفر در سال 1387 به تعداد 102/2 میلیون سفر در سال 1398 رسیده است.
با این حال کاهش بی سابقه 10 میلیون سفر در سال 1398 آسیب جدی به بخش سفر و گردشگری وارد نموده که می توان آن را ناشی از سیلاب های بهار 1398 و افزایش هزینه های خانوار دانست.
طبق گزارش مرکز آمار منظور از خانوار سفر رفته، خانواری است که حداقل یک عضو آن در دوره آماری مورد آنالیز؛ حداقل یک سفر انجام داده باشد، به معنای دیگر اگر یک شخص از خانوار به سفر برود، تمام خانوار سفر رفته محسوب می گردد. بنابراین داده های خانوارها اطلاعات دقیقی از سفر هر شخص بیان نمی کند، اما بر اساس تحلیل کارشناسی، سهم افراد سفر نرفته در بهار حدود 50 الی 60 درصد تخمین زده می گردد. سهم بالای افراد سفر نرفته در مقایسه با بعضی کشورهای خارجی می تواند ناشی از عدم برنامه ریزی جامع و هدفمند برای توسعه گردشگری داخلی باشد.
در طول یازده سال اخیر تعداد خانوارهای سفر نرفته تغییرات نوسانی داشته به طوری که در سالهای 1392 تا 1395 به بیشترین تعداد خود رسیده و بعد از یازده سال تقریباً ثابت مانده 7.7 میلیون در سال 1387 و 8.7 میلیون در سال 1398 است.
منظور از سرانه سفر خانوارهای سفر رفته، تعداد سفرهای تجربه شده به وسیله هر عضو از خانوار سفر رفته است. برای مثال سرانه سفر در سال 1398، 6.1 بوده یعنی در خانوارهای سفر رفته 6 سفر تجربه شده است که این 6 سفر می تواند به وسیله یک شخص از خانوار و یا تمامی اعضا باشد. به بیان دیگر حدود 66 درصد خانوارهای ایرانی در سال 1398 به طور میانه 6 بار سفر رفته اند، اما 34 درصد از خانوارها هیچ سفری را در بهار تجربه ننموده اند.
سرانه سفرهای خانوارهای سفر رفته در طی 11 سال اخیر تقریباً 3 برابر شده و به سرانه 6 سفر رسیده است، اما 8 میلیون خانوار که در طول سالهای اخیر تقریباً ثابت بوده هیچ سفری تجربه ننموده اند، درنتیجه افزایش سفرهای داخلی ناشی از افزایش تعداد خانوار سفر رفته است به عبارتی تعداد خانوارهای ایرانی در سال 1387 حدود 17 میلیون 600 هزار خانوار بوده است و این آمار در سال 1398 به حدود 25 میلیون و 400 هزار خانوار رسیده است. اما این سه برابر شدن را نمی توان نشانه موفقیت یا بهبود شرایط دانست، زیرا با مقایسه بین هزینه میانه سفر با تورم نقطه به نقطه معین است بین سال 1390 تا 1398 که کمیت گردشگری داخلی افزایش پیدا نموده است، به کیفیت آن افزوده نشده است.
در یازده سال اخیر سهم سفر با هدف ملاقات دوستان و آشنایان سهم 44 درصدی داشته و با اختلاف زیادی نسبت به سایر اهداف پیشتاز مانده است. برای درک بهتر این درصد می توان به داده های آماری دنیا در سال 2018 مراجعه کرد که به عنوان دومین علت اصلی سفر ملاقات دوستان و خانواده کمتر از 27 درصد سفرها را تشکیل می دهد.
در این بازه زمانی سهم هزینه های حمل و نقل 20 درصد، خرید سوغاتی و اقامت حدود 24 درصد، تور و گشت 45 درصد و سهم سایر هزینه ها 34 درصد کاهش یافته است و صرفاً سهم هزینه های اساسی و حیاتی مثل خوراکی، درمانی و خرید کالا افزایش یافته است. بنابراین گردشگری داخلی ایران با تصمیم خانوارها برای صرفه جویی در هزینه های اولیه سفر رو به رو شده است.
به علاوه افزایش سرانه گردشگری داخلی بیشتر به خانوارهایی تعلق گرفته است که قبلاً هم به سفر رفته اند. لذا سازوکارهای توزیع سفر برای خانوارها به گونه ای صورت نگرفته است که در دسترس همگان قرار گیرد. این موضوع موجب شده تا گردشگری داخلی به عنوان کالایی اساسی در سبد خانوارهای ایرانی قرار نگیرد.
بخش مهمی از سفرهای داخلی ایران مبتنی بر گردشگری برای تماشا دوستان و آشنایان است که از نظر اصول و مبانی دینی اسلام، ظرفیت صله رحم و رونق سرمایه اجتماعی را داراست. البته تمایل خانوارها به کاهش هزینه های سفر و به طور خاص هزینه های اقامت از یک سو و از سوی دیگر برنامه ریزی آزادانه سفر بدون مقید شدن به یک تور گردشگری در شرایط موجود نیز بدون نقش نبوده است.
از آن جهت که نزدیک به 73 درصد اقامت سفرهای داخلی در خانه آشنایان و بستگان بوده است لذا انباشت جمعیتی در پهنه های جغرافیایی کشور و نقاط شهری دارای جمعیت بیشتر، شانس به دست آوردن تقاضای سفرهای داخلی بیشتری را دارند. هرچند این موضوع از پراکندگی و توسعه زیر ساختهای حمل و نقلی نیز متأثر شده است. بنابراین استفاده از خانه اقوام و دوستان برای کاهش هزینه اقامت، استفاده از ماشین شخصی برای کاهش هزینه حمل و نقل، عدم استفاده از تورها برای کاهش هزینه های سفر، پیامد کاهش کیفیت گردشگری داخلی است که از شرایط مالی خانوارها حاصل شده است.
منبع: اتاق بازرگانی ایران