سیزده بدر نماد چیست؟ از تاریخچه تا آداب سیزده بدر - بازی های اندروید

جشن ها و مراسم کهن و سنتی، بخش مهمی از فرهنگ و رسوم ملت ها را در بر می گیرند. جشن سیزده بدر، در آخرین روز از تعطیلات نوروزی، سالیان دراز است که در میان ایرانیان جایگاهی ویژه دارد. امروزه با توجه به مشغله بالای زندگی شهری، گذراندن یک روز در طبیعت سرسبز می تواند بسیار دلنشین باشد.

در منطقه ها مختلف ایران، جشن سیزده بدر را با آداب مختلف برگزار می نمایند. در این مقاله خبرنگاران به آنالیز پیشینه جشن نوروزی سیزده بدر و آداب برگزاری آن می پردازیم و شما را با شیوه برگزاری این جشن در شهرهای مختلف ایران، آشنا می کنیم.

آنچه باید درباره سیزده بدر بدانیم:

• سیزده بدر چه روزی است؟
• سیزده بدر نماد چیست؟
• فلسفه سیزده بدر
• آداب سیزده بدر
• خوراکی های سیزده بدر
• متن سیزده بدر
• شعر سیزده بدر
• چرا سیزده بدر نحس است؟
• خرافات سیزده بدر
• آداب سیزده بدر شهرهای مختلف ایران
• سیزده بدر قدیم
• سیزده بدر 1400

سیزده بدر چه روزی است؟

روز سیزده بدر از معروف ترین جشن های ایرانی است. سیزده بدر، آخرین روز از روزهای نوروز است و با گذراندن یک روز در طبیعت سپری می گردد. سیزده بدر در فرهنگ سرزمین ایران پیشینه ای طولانی دارد و از باستانی ترین جشن های ایرانیان به شمار میرود.

عبارت سیزده بدر به معنای گذراندن سیزدهمین روز در دشت و طبیعت است. در این روز مردم شهرهای مختلف به پارک ها و فضاهای سبز و پیک نیک های یک روزه می فرایند و آخرین روز از تعطیلات نوروز را در دامان طبیعت می گذرانند و به این ترتیب از سال نو استقبال می نمایند. برای گذراندن سیزده بدر اطراف تهران، می توانید به ییلاق های مختلف اطراف مرکز بروید. شهرهای مختلف ایران نیز منطقه های خوش آب و هوا و سرسبز در اطراف خود دارند که در روز سیزدهم فروردین مملو از گردشگران می شوند.

سیزده بدر نماد چیست؟

جشن نوروز زیباترین جشن ایرانیان است که در نقاط مختلف دنیا آن را می شناسند. از گذشته تا به امروز ایرانیان در آغاز بهار 12 روز را به نشانه 12 ماه سال جشن می گیرند و در روز سیزده بدر در سیزدهمین روز از بهار، جشن های نوروزی را به سرانجام می رسانند.

سیزده بدر با نام روز طبیعت نیز شناخته می گردد و در گذشته در روز سیزده بدر بزرگ ترها با کاشتن سبزه هایشان در دشت ها و فضاهای سبز، ارزش طبیعت را به خود و دیگران یادآوری می کردند. در واقع، روز سیزده بدر نماد پاسداشت طبیعت بوده است و ایرانیان باستان طبیعت را به عنوان مظهر برکت و شکوفایی، ستایش می کردند؛ اما امروزه بسیاری از رسم های قابل تامل گذشته فراموش شده اند و آداب و رسوم کهن ایرانی از یاد رفته اند.

فلسفه سیزده بدر

سیزده بدر از کهن ترین جشن های ایرانی به شمار میرود؛ اما در کتاب های تاریخی موجود، تاریخ دقیقی از اولین زمان برگزاری جشن سیزده بدر وجود ندارد. در شاهنامه فردوسی به جشن های نوروز و کهن ایرانی در زمان جمشید شاه اشاره شده است. در روایت های تاریخی موجود داستان هایی از گذراندن روز سیزدهم نوروز در طبیعت به وسیله جمشید شاه، پادشاه ایران باستان، به چشم می خورد؛ اما روایت ها و کتب قابل استناد، قدمت جشن سیزده بدر نوروز را مربوط به زمان حکومت قاجار می دانند. با این وجود در ادبیات کهن ما نشانه های زیادی از جشن گرفتن نوروز در طبیعت دیده می گردد. گوناگونی مراسم سیزده بدر در فرهنگ نقاط مختلف فارسی زبان در دنیا نیز می تواند علتی دیگر برای قدمت این جشن نوروزی باشد.

سیزده بدر، در میان مردم ایران اهمیت بالایی دارد. در زمان های قدیم، مردم روز سیزده بدر در بهار را زمان آشتی با طبیعت و الگو گرفتن از زایش و نو شدن گیاهان می دانستند. فلسفه سیزده بدر، پناه بردن به طبیعت برای نو شدن و از بین بردن سیاهی ها و تیرگی ها در سال نو است. مردم با شادی در کنارهم در طبیعت و احترام به فضای سبز برای خود و دیگران روزهایی بهتر را آرزو می نمایند.

در افسانه های قدیمی به نحسی روز سیزدهم اشاره می گردد و اعتقاد مردم ایران باستان بر این بوده است که با گذراندن روز سیزدهم بهار در طبیعت، نحسی آن را به در می کنیم؛ اما ریشه کلمه در در سیزده بدر، از دشت و دمن می آید و سیزده بدر به معنای گذراندن روز سیزدهم در دشت است. هرکدام از آداب و رسوم مربوط به جشن سیزده بدر نیز معانی جالبی دارند که در ادامه آن ها را آنالیز می کنیم.

آداب سیزده بدر

آداب سیزده به در در طول سالیان دراز به وجود آمده اند و تنوع آن ها در طول این سال ها در شهرهای مختلف ایران نشان دهنده قدمت این جشن است. در شهرهای مختلف آداب و رسوم متفاوت و مراسم مختلفی برای روز سیزده بدر اجرا می شوند؛ اما بعضی از این آداب در میان همه شهرهای مختلف یکسان است.

از جالب ترین کارهای روز سیزده بدر می توان سبزه گره زدن را نام برد. در گذشته مرسوم بود که برای باز شدن بخت و ازدواج در طول سال آینده، جوانان سبزه گره می زدند. این رسم ریشه ای کهن دارد و مردم بر این اعتقاد بودند که در ایران باستان که شرایط عقد و ازدواج با امروز تفاوت های زیادی داشت؛ یکی از رسوم معمول برای ازدواج در بین زوج های جوان، گره زدن سبزه پس از بستن پیوند ازدواج بوده است. به همین علت در طول سالیان دراز، از گره زدن سبزه با عنوان آرزوی باز شدن بخت یاد می شده است؛ اما امروزه در روزهای سیزده بدر، مردم با خواسته ها و آرزوهای مختلف سبزه گره می زنند و به برآورده شدن آرزوهایشان در سال پیش رو امید می بندند.

از دیگر تعابیر سبزه گره زدن، می توان به سپردن گره ها و مسائل زندگی به دست طبیعت نام برد؛ با این باور که با رشد گیاهان گره ها باز می شوند و اثری از مسائل باقی نمی ماند.

از دیگر آیین متداول در روز سیزده بدر سپردن سبزه به آب است. در باور ایرانیان باستان سبزه به آب دادن اهدای هدیه به الهه آب بوده است. ایرانیان باستان باور داشتند با سپردن دانه های بارور شده به آب، که همان سبزه ها هستند، الهه آب برایشان سرسبزی بیشتر، آبادانی و باروری به ارمغان می آورد. این باور ریشه در اعتقادات دینی مردم نیز داشت.

از دیگر دلایل به آب انداختن سبزه، رها کردن گرفتاری ها با سبزه در آب است. در این باور مردم با گفتن سختی ها به سبزه و رها کردن آن در آب، مسائلشان را به آب می سپارند. بر اساس روایت های به جا مانده از سنت های گذشته، باید حتما سبزه به آب روان انداخته گردد و بر همین اساس سال ها مردم سبزه هایشان را به رودخانه ها و رودها می انداختند. امروزه نیز هم چنان این باور و آداب در روز سیزده بدر انجام می گردد.

علاوه بر آداب معروف سیزده بدر در طول سال های اخیر، فعالیت های متفاوتی نیز در این روز رواج دارند. انجام بازی های دسته جمعی بین بچه ها و بزرگسالان، بادبادک هوا کردن و دوچرخه سواری، از فعالیت های پرطرف دار هستند؛ در گذشته اما فال گرفتن، جمع کردن گیاهان صحرایی، سوارکاری، آب پاشیدن به یکدیگر و اجرای پایکوبی و نمایش های شاد از فعالیت های رایج در روز سیزده بدر بوده اند.

خوراکی های سیزده بدر

جشن های مختلف ایرانی با خوراکی های خاص خود همراه هستند. روز سیزده بدر نیز در کنار آداب و رسوم خود، خوراکی های ویژه و اصیلی نیز دارد. آش رشته از اصیل ترین و پرطرفدارترین غذاهای ایرانی است که پای ثابت طبیعت گردی سیزده بدر به شمار می رود. بیشتر خانواده های ایرانی در این روز در طبیعت آش رشته را روی آتش یا منقل می پزند و در کنار یکدیگر صرف می نمایند.

کاهو و سکنجبین خوراکی های میان وعده سنتی ایران هستند و در روز سیزده بدر نیز هنوز میان بسیاری خانواده ها جایگاه ویژه دارند. طبخ انواع کباب روی منقل در طبیعت نیز در این روز متداول است. علاوه بر این ها، بر اساس باوری قدیمی، مردم به جای مانده آجیل، شکلات، شیرینی و تنقلات نوروزی خود را در روز سیزده بدر با خود به پیک نیک می برند و با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

متن سیزده بدر

هر سال و مصادف با جشن های سنتی ایران، نویسندگان خوش ذوق، متن های زیبا برای تبریک و نکوداشت جشن سیزده بدر می نویسند. متن های سیزده بدر با آرزوهای زیبا برای اطرافیان همراه است و در بسیاری از آن ها از مثل های جالب ایرانی استفاده می گردد.

از نمونه های متن های تبریک و شادباش برای سیزده بدر نیز می توان به متن زیر اشاره نمود:

آهای سیزدهتون به در، دشمناتون در به در، رفقاتون گل به سر، گرفتاریاتون زود به در، خوشی هاتون هزار برابر، سیزده بدر مبارک

شعر سیزده بدر

شعرهای سیزده بدر نیز برای ستایش این جشن باستانی و در استقبال از روز سیزده بدر کاربردهای فراوانی دارند. در بین آثار برجسته شعر فارسی، نمونه هایی از شعرها در ستایش طبیعت دیده می شوند. نمونه های بسیاری از اشعار عاشقانه نیز به آداب معروف سیزده بدر مانند گره زدن سبزه اشاره دارند. نمونه هایی از این اشعار به این توضیح هستند:

آمیخته شد نگاه من با نوروز با هر گل این بهار آتش افروز

تا سال دگر دست به دستت باشم صد سبزه گره زدم به یادت امروز

و همین طور بخشی از شعر عاشقانه شهریار به توضیح زیر است:

عشق و آزادگی و حسن و جوانی و هنر عجبا هیچ نیرزید که بی سیم و زرم

هنرم کاش گره بند زر و سیمم بود که به بازار تو کاری نگگردد از هنرم

سیزده را همه عالم به در امروز از شهر من خود آن سیزدهم کز همه عالم به درم

چرا سیزده بدر نحس است؟

در بسیاری از داستان ها و روایت های قدیمی به نحس بودن عدد 13 اشاره می گردد و حتی در گذشته برای از بین بردن نحسی این روز مردم به دامان طبیعت پناه می بردند؛ اما آیا واقعا روز سیزده بدر نحس است؟

واقعیت این است که در هیچ کدام از کتاب های کهن ایرانی و فرهنگ اصیل سرزمینمان به نحسی روز خاصی اشاره نمی گردد. در ایران باستان بسیاری از روزهای سال در فصل ها و ماه های مختلف، به عنوان نمادهایی از طبیعت شناخته می شدند. روز سیزدهم نیز در ایران باستان روز تیر نام داشت که روزی فرخنده و مبارک بود. جشن تیرگان نیز که از برجسته ترین جشن های ایران باستان به شمار می رود، ریشه در روز سیزدهم ماه تیر دارد.

بعضی محققان زمان ورود خرافات در خصوص نحسی عدد 13 را در زمان صفویان و پس از ورود غربی ها به ایران می دانند و علت این مسئله را نیز وجود خرافه های مشابه آن در فرهنگ غربی بر می شمارند. روایتی قدیمی نیز در بعضی کتب مذهبی ادیان مختلف وجود دارد که به حادثه طبیعی بزرگی مصادف با روز سیزده نوروز اشاره می نماید که انسان های زیادی در آن از بین رفته اند.

به مرور زمان باورهای اشتباه درباره نحس بودن عدد 13 و روز سیزده ماه به وجود آمدند؛ اما هم چنان هیچ علت قابل اعتنایی مبنی بر شوم و نحس بودن روز سیزده بدر وجود ندارد و با گذشت زمان و پیشرفت علم و فرهنگ در دنیا، باورهای خرافی تا حد زیادی از میان رفته اند و امروزه کمتر کسی به نحس بودن روز سیزده بدر باور دارد.

خرافات سیزده بدر

به جز آداب باستانی سیزده بدر، خرافه هایی نیز در طول سال به این جشن نوروزی راه یافته اند. از مهم ترین خرافات سیزده بدر همان نحسی روز سیزدهم بهار است که به آن اشاره نمودیم. از دیگر خرافات رایج در گذشته در روز سیزده بدر می توان به فال گرفتن برای باز شدن بخت اشاره نمود. استفاده از جادو و طلسم کردن حشرات برای تفرقه افکنی میان افراد نیز از خرافه های رایج قدیم بوده است.

با اینکه آداب مختلف سیزده بدر ریشه در عقاید باستانی دارد، به اعتقاد بعضی گره زدن سبزه برای باز شدن بخت و به آب انداختن سبزه برای دفع مسائل، ریشه در خرافات دارد و ضمناً به زیست بوم طبیعت نیز آسیب می رساند. از برترین رسوم گذشتگان ما، سبز کردن دانه ها در روزهای نوروز و سپس کاشتن آن در روز سیزدهم بهار است که باعث سرسبزی فراوان می گردد. احترام به طبیعت از مهم ترین شاخصه های جشن سیزده بدر است؛ اما متاسفانه امروزه روز سیزده بدر با نابودی بخش هایی از طبیعت همراه است.

آداب سیزده بدر شهرهای مختلف ایران

در شهرهای مختلف ایران از گذشته تا به امروز رسوم مختلفی برای جشن سیزده بدر اجرا می شده اند. در نقاط روستایی و شهرهای کوچک، رسوم کهن ایرانی بیشتر پا برجا مانده اند.

مردم شمال کشور در روز سیزده بدر، در سفره هایشان سمنو و حلوا می گذارند. در شهرهای خراسان نیز آش سیزده بدر را با گیاهان صحرایی طبخ می نمایند. در میان اهالی لرستان روز چهارده به در متداول است و مردم بومی روز سیزده نوروز را در خانه می مانند. در گذشته جشن گرفتن اولین شنبه سال نو در طبیعت، در میان مردم لرستان نیز رایج بوده است.

در شهر بیجار در روز سیزده بدر کوفته محلی می پزند و مردم کردستان، 13 سنگ را به نیت دور کردن گرفتاری ها، پرتاب می نمایند و هم زمان آرزوهایشان را به زبان می آورند. در بروجرد و شهرهای استان فارس نیز، 13 عدد تخم مرغ پخته شده و گردو را با خود به طبیعت می برند و به عنوان غذا می خورند. مردم این منطقه ها اعتقاد دارند، نباید از به جای مانده غذاهای این روز، به خانه برگردانند.

سیزده به در قدیم

در گذشته روز سیزده بدر با آغاز نیمه دوم سال زراعی همراه بود. ایرانیان در قدیم در روز سیزده بدر برای بارش باران و حاصلخیزی زمین هایشان مشغول نیایش می شدند و در دشت های سرسبز و پر گل به پایکوبی و پایکوبی می پرداختند. ایرانیان باستان پیش از آغاز نوروز دانه های مختلفی را سبز می کردند و تا روز سیزده بدر هرکدام از دانه ها که بیشتر رشد می کرد را آن سال در زمین هایشان می کاشتند. آن ها معتقد بودند که باید روزهای نوروز را با شادی سر نمایند تا سال پیش رو برایشان مملو از برکت باشد. اسب سواریو اجرای نمایش با اسب نیز از رسوم جالب توجه ایران قدیم در روز سیزده بدر بوده است.

روز سیزدهم ماه متعلق به الهه تیر بود و برای مردم جایگاهی ویژه داشت. در روز سیزدهم بهار، مردم از طلوع تا غروب خورشید را در طبیعت می گذراندند و از گیاهان صحرایی و دام هایشان غذا تهیه می کردند. بخشی از آداب امروزی جشن سیزده بدر ریشه در آداب کهن ایرانی دارد، اما بعضی از آن ها اساس و ریشه ای ندارند و به مرور زمان به فرهنگ ما وارد شده اند.

در گذشته ایرانیان به طبیعت بسیار احترام می گذاشتند و آن را منبع زندگی و زایش می دیدند. امروزه متاسفانه توجه زیادی به میراث بزرگ طبیعی موجود در این سرزمین نمی گردد. از برترین آداب سیزده بدر که باید سعی در حفظ و ترویج آن داشته باشیم، حفاظت از گنجینه های طبیعی ایران است.

سیزده بدر 1400

در سال 1399 به علت شیوع ویروس کرونا امکان برگزاری جشن سیزده بدر مانند سال های گذشته وجود نداشت. سال 1400 از روز یکشنبه اول فروردین آغاز خواهد شد و روز سیزده بدر 1400 مصادف با آدینه است.

پرسش های متداول

قدمت جشن سیزده بدر به چه زمانی می رسد؟

در کتب تاریخی به جشن های روز سیزدهم بهار اشاره هایی شده است که قدمت آن ها به هزاران سال پیش می رسد؛ اما تاریخ مکتوب قابل استناد درباره پیشینه جشن سیزده بدر مربوط به دوران قاجار و تنها چند سده قبل است.

علت نحس بودن سیزده بدر چیست؟

در فرهنگ ایران باستان نه تنها اشاره ای به نحس بودن عدد سیزده و روز سیزده بدر نشده است؛ بلکه این روز برای ایرانیان بسیار مقدس بوده است و نحس بودن سیزده بدر، ریشه در خرافات دارد.

فلسفه سیزده بدر چیست؟

فلسفه سیزده بدر، احترام به طبیعت به عنوان مظهر رویش، زایش و برکت بوده است.

آداب سیزده بدر کدام است؟

معروف ترین آداب جشن سیزده بدر گره زدن سبزه، به آب سپردن سبزه، پختن آش و خوردن کاهو و سکنجبین است.

منبع عکس کاور: bultannews.com