روزگار خاتم؛از سر گذر عدلو تا خانه سعادت، استخوانی که لای زخم ماند - بازی های اندروید

جهت دریافت خدمات مبلمان باغی آلاچیق با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات طراحی و اجرای آلاچیق های مختلف را به ما بسپارید.

شیراز افزون بر سعدی و حافظ به هنر خاتم کاری هم شناخته می گردد

خاتم کاری شیراز ازجمله هنرهای سنتی و صنایع دستی که نوای چکش های آن در روزگار نو کمتر به گوش می رسد و اگر نبود خانه تاریخی سعادت به عنوان کارگاه هنرهای سنتی شاید تا امروز نسلی دیگر به یاد نداشت که شیراز افزون بر سعدی و حافظ به هنر خاتم کاری هم شناخته می گردد.

در محله سنگ سیاه درهایی هنوز حکایت از دکان هایی می نماید که روزگاری رونق صنایع خاتم کاری را در خود جای داده بودند و امروز زیر طاق این گذرها و کوچه ها بیش از نوای چکش استادکاران خاتم، آوای موتورسیکلت هایی به گوش می رسد که سکوت و خنکی نورگیرهای گذر را شکافته و آرامش این محله را برهم زده اند.

پیاده روی در محله سنگ سیاه که هر رهگذری را به خانه-موزه مشکین فام و حرم بی بی دختران هدایت می سازد قدم به قدم موزه ای را تداعی می نماید که هر بیننده ای را مسحور بافت و ساختار تاریخی و فرهنگی این محله می نماید.

گرچه خودروهای پارک شده در کوچه های به قول شیرازی های اصیل، تنگ و ترش نمی گذارند به راحتی به مسیری که در خاتمه به محله دروازه کازرون منتهی می گردد راه گگردد، اما می توان گام به گام آدم ها و مکان هایی را تجربه کرد که هریک تاریخی از شیراز قدیم را در سینه دارند.

روزگار خاتم سالخورده؛ از سر گذر عدلو تا خانه تاریخی سعادت

با پرس وجو می توان پس از چندی یکی از کارگاه های سر گذر عدلو را یافت که متعلق به یکی از ده ها استادکار این رشته است و دربسته آن حکایت از این دارد تیر به سنگ خورده و باید در جستجوی کارگاهی دیگر این محله را جستجو کرد.

پس از کوی عدلو که هر گذری آن را می شناسد گامی برنداشته می توان به خانه سعادت رسید که با این اعلان به گردشگران و رهگذران معرفی می گردد: بیایید از نزدیک با فراوریات صنایع دستی شهرمان آشنا شویم. جمله ای که برای معرفی تنها خانه صنایع دستی که آموزش، فراوری، نمایشگاه آثار هنرمندان رشته های قلم زنی، معرق، منبت و حجم چوب، خاتم سازی، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، دوات گری، ساخت زیورآلات نقره و پاپیه ماشه را در خود جای داده است.

حیاط و بنای پیرامون این خانه تاریخی که ثبت ملی است از ورودی تا آنجا که هنرمندان در هر گوشه ای اتاقی را به خود اختصاص داده اند بانوای گروهی گنجشکان بُق نموده زمستان محیطی دل نشین را رقم زده و هر بیننده ای را برای دقایقی از هیاهوی زندگی مدرن به دنیایی پیوند می دهد که متعلق به روزهای رونق محله های قدیم و هنرهای سنتی این شهر پرآوازه است.

در گوشه ای از این خانه تاریخی از پشت درهای اتاقی که با پله های سنگی از حیاط جدا شده و پنجره های اُرسی هنوز رنگ و لعاب خانه های گذشته را زنده داشته نوای منبت هایی می آید که هنرمند استادکار با دقت به کار گرفته و اتاق دیگری که پنجره آن باز است و روی ایوان مردی قلم می زند حکایت از این دارد قلم زنی شیراز هنوز جوانانی را به سوی خود جلب می نماید تا از یاد نسل نو نرود.

شرق خانه سعادت پس از بالا رفتن از پله های سنگی دری چوبی حائل اتاقی قرارگرفته که پشت آن دو هنرجو پشت میزهای کارگاه کوچک خاتم کاری نشسته اند و جعبه های آماده را مزین به ورقه های خاتم سازی شده می نمایند و آن را با دقت چسب کاری نموده و ورق های خاتم را به گوشه گوشه آن می چسبانند و با میخ محکم می سازند.

علیرضا حاتمیان یکی هنرمندانی است که باعلاقه خاتم کاری را در خانه صنایع دستی پیگیری می نماید و نگران این نیست که این هنر برایش منفعت اقتصادی نداشته باشد، زیرا همین که بتواند آثاری ارائه کند که حیات این هنر را تداوم ببخشد برایش کفایت می نماید.

این جوان 23 ساله که یک سال پیش به هدایت یکی از دوستانش سر از خانه سعادت درآورده تا خاتم کاری را به عنوان هنر و پیشه دنبال کند، می گوید: پس از 6 ماه زیر نظر و آموزش استادکاران به فن پیچندگی خاتم(خاتم سازی) که مرحله پیش از خاتم کاری است احاطه یافتم و 6 ماه دوم خاتم کاری را فراگرفتم.

علیرضا که با ضربه های چکش ورق های خاتم را با دقت بریده و می چیند با سرانگشتان به چسب چوب آغشته و روی جعبه ای چوبی می نشاند، درآمد هنر خاتم کاری را ناچیز دانسته و می گوید: هر یک از هنرمندانی که در این کارگاه به فراوری مشغول اند درازای درصدی از فروش دست ساخته هایشان روزگار می گذرانند.

او که با امید ایجاد کارگاه خاتم کاری به این هنر پیوسته، درباره آن ها که پیروز به تشکیل کارگاه شده اند می گوید: آن ها که قدیمی تر از ما هستند وارد بازار کارشده اند و در شیراز و تهران مشغول به کارند. آن ها هم دیگران را تشویق به حضور در این خانه ها می نمایند، چراکه خانه های صنایع دستی نقطه عطفی در آموزش هنرهای سنتی است.

درآمد هنرمندان خاتم کار مناسب نیست/ رقیب اصلی هنرمندان اصفهانی اند

حاتمیان که زیر نظر اساتیدی چون نعمت الهی و مهدی سرکاری آموزش دیده، بر این اعتقاد است که درآمد هنرمندان خاتم کار گرچه مناسب و به اندازه اداره حتی خانواده ای 2 تا 3 نفره هم نیست، اما از این بابت که هنرمند هیچ گاه در اندیشه کسب منفعت اقتصادی نیست، باور دارد: درآمد خاتم کاری در این مرکز روزمزدی و ماهانه نیست؛ بستگی به کوشش هنرمند دارد که هرچقدر کار انجام دهید به طور درصدی دریافتی دارید.

وی که ماهانه 20 تا 30 جعبه خاتم کاری شده فراوری می نماید، ادامه می دهد: اتحادیه صنایع دستی بازاریابی فروش این آثار را که در حافظیه و سرای مشیر به فروش می رسند بر عهده دارد. آن ها هم که با شناخت از استادان نام برده به این خانه مراجعه و آنچه احتیاج دارند را خریداری می نمایند.

حاتمیان گران بودن ابزار و مواد اولیه را چالش بزرگ هنرمندان این رشته عنوان نموده و تأکید می نماید: وسایل مورداحتیاج کار گران است و نبود حمایت های لازم در مرحله فروش سد راه این هنر شده است.

او درعین حال حفظ اصالت خاتم کاری را مورداشاره قرار داده و معتقد است: باوجود گرانی، اصالت قدیمی و شیرازی این هنر حفظ شده و رقیب اصلی آن هنرمندان اصفهانی اند که نسبت به خاتم شیراز آثارشان از کیفیتی پایین تر برخوردار است.

حاتمیان تفاوت خاتم شیراز با اصفهان را در کیفیت عنوان نموده و می گوید: نقطه تمایز آثار هنرمندان خاتم کار شیرازی با اصفهانی ها در لایه مسی است که در پیچندگی خاتم شیراز به کار گرفته می گردد. از سویی نوع چسب و ضخامت خاتم شیراز را متفاوت می گرداند.

مهدی سرکاری که از سال 70 سابقه حضور در خاتم کاری شیراز دارد حضور قریب به اتفاق پیشکسوتان این رشته را مورداشاره قرار داده و می گوید: خوشبختانه هنوز کارگاه هایی در شیراز مشغول به کارند که به شیوه سنتی توسط استادکاران چیره دست و قدیمی اداره می شوند، گرچه روزی تا 100 کارگاه در شیراز به خاتم کاری می پرداخت و امروز از این کارگاه 10 تا 15 مورد آن پابرجاست.

وی خاتم کاری را در شیراز به عنوان شغل بسیاری از خانواده های این شهر عنوان نموده و می گوید: فرزندان آن ها که به خاطر کهولت سن دیگر قادر به ادامه فعالیت در این هنر سنتی نیستند خوشبختانه به ادامه راه پدران خود می پردازند.

سرکاری خانه صنایع دستی سعادت را از معدود کارگاه های سنتی دانست که افزون بر آموزش در خاتم کاری و خاتم سازی به فراوری می پردازد.

توانایی ایجاد کارگاه برای همه میسر نیست/ افزایش قیمت سد راه هنرهای سنتی

او هم با تأکید بر گران بودن مواد اولیه و ابزار، معتقد است: بدین خاطر توانایی ایجاد کارگاه برای همه میسر نیست و میزان تسهیلات بانکی آن اندازه نیست که بتوانند در بازار کار حضورداشته باشند. چراکه فروش این آثار جوابگوی هزینه ها نیست. بازار فروش هم در حال حاضر پایین است.

سرکاری نقش رونق گردشگری را در این میان مهم برشمرده، می افزاید: یک پایه فروش ما بر اساس گردشگرانی است که به ایران می آیند، چنانچه گردشگری رونق بگیرد با ورود گردشگران می توان امید به تأثیرگذاری عرضه و تقاضا داشت. زیرا باوجود گردشگرانی که کار را می بینند و به طور کارگاهی با آثار آشنا می شوند می توان فرایند فروش را تسهیل بخشید. نمایشگاه هایی که از این بابت گذاشته می گردد هم وقتی ورک شاپی باشد میزان استقبال را افزایش می دهد.

این استاد که بیش از 34 سال است به هنر خاتم کاری می پردازد، فرایند افزایش قیمت مواداولیه را سد راه هنرهای سنتی و آنچه هنر خاتم را تهدید می نماید وجود رقبای داخلی دانسته و می گوید: باوجود اصالتی که خاتم کاری از شیراز می گیرد، بعضی شهرها هم داعیه این هنر رادارند و توانسته اند با معرفی آن به عنوان هنر اصیل خود هنرمندان شیرازی را در تنگنا قرار دهند. به هرروی وقتی آن ها از حمایت برخوردارند و این توانایی رادارند که هم آثار بازارپسند و هم کارهای موردپسند خواص فراوری نمایند، به جرات می توان گفت آن ها از شیراز صد پله جلوترند، درحالی که بر اساس آنچه گذشتگان و پیشکسوتان این رشته عنوان می نمایند، استادان خاتم کار و خاتم ساز شیرازی بودند که این هنر را به دیگر شهرها بردند و آموزش دادند.

ایجاد خانه های صنایع دستی، تسهیل در فعالیت کارگاه های خاتم کاری و خاتم سازی و اعطای تسهیلات کم بهره ازجمله خواسته های بازماندگان هنرهای سنتی و اصیل است که اینک در شهر ادب و هنر دست وپابسته ادامه حیات می دهند درحالی که هنوز بخشی از این هنرمندان گواهی مهارت را به طور کامل دریافت ننموده اند و نبود پوشش های بیمه ای باعث شده انگیزه ها برای نسل های امروزی در پیوستن به جرگه هنرمندان این عرصه کاهش یابد و نوا و جلوه های زیبای هنر اصیل خاتم در هیاهوی مدرنیسم شنیده نگردد.