نگاهی به کتاب اولیس نوشته جیمز جویس - بازی های اندروید

جهت دریافت مشاوره خدمات چاپ دیجیتال بروشور از بهترین و مجربترین طراحان کشور همراه ما باشید. از طراحی تا چاپ بروشور های تبلیغاتی حرفه ای را با بهترین قیمت از ما بخواهید.

گاه مانند یک پدر و گاه همچون کودکی می نماید، در جایی کاملا معقول و بعضی اوقات مضحک و لوده است. بنابراین نویسنده رمان اولیس، قهرمان داستاننش، لئوپولدبلوم را یهودی ایرلندی تباری معرفی می نماید و با یاری روش خاص خود او را همچون نمادی از انسانها، و دوبلین را سمبل دنیا در نظر می گیرد.

ماجرای داستان اولیس در ساعت هشت صبح به تاریخ شانزده ژوئن 1904 شروع می گردد. استیفن دادالوس (شخصیتی است که در داستان پرتره با ان آشنا شدیم و حالا پس از دو سال دوباره در مقابل دیدگان ما حاضر شده است) به سبب بیماری وخیم مادرش به دوبلین احضار شده است و در یک برج نظامی قدیمی در کنار ساحل با فردی به نام بوک مولیکان، دانشجوی بازگوش رشتهٔ پزشکی، و یک انگلیسی به نام هینی زندگی می نماید. سه اپیزود اوّل اولیس بر استیفن متمرکز است که او را فردی گوشه گیر و هنرمندی ناسازگار می نمایاند. از آنجا که او زندگی معمولی را برگزیده، راه ترقی و تعالی را برخود بسته است. در حقیقت او شخصیتی است که معایب بسیار دارد. پس از آن با فرد کاملی چون لئوپولدبلوم که آدم طبیعی و آدمی است مقایسه می گردد. به محض اینکه صبح زود به فعالیتهای استیفن پی می بریم، با جریان اصلی تفکرات او آشنا می شویم و به اپیزود چهارم که در خانه بلوم اتفاق می افتد گام می گذاریم. در این بخش تمام فعالیتهای او را نزدیک دنبال می کنیم: در مراسم تشییع جنازه شرکت می کنیم، با او به تجارت و داد و ستد می پردازیم، با او هم غذا می شویم، در خیابانهای دوبلین قدم می زنیم و از روابط خیانت آمیز همسرش با شخصی به نام بلیزبویلن دچار تشویش و نگرانی می شویم و مراحل تجرید ذهنی او، خاطرات و پیش گوییها، برای خوانندگان تعیین می گردد به گونه ای که تمام گذشته اش در مقابل ما نمایان می گردد. در سرانجام، بلوم و استیفن که در طول روز یکدیگر را ندیده اند به هم می رسند ولی دیگر دیر شده است. استیفن به سبب میگساری با دانشجویان پزشکی در شرایط نامطلوبی به سر می برد. بلوم با احساس پدرانه ای به سمت استیفن می رود (زیرا تنها پسرش در کودکی مرده و استیفن به شکل نمادینی جایگزین او شده است) و همچون محافظی طی حوادث بعدی از او حمایت می نماید.

نقطه اوج کتاب اولیس زمانی است که استیفن در میگساری زیاده روی می نماید و بلوم از فرط خستگی از پای درمی آید و دچار کابوسهای وحشتناک می گردد. در همین بین ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه او به شکل سیالی بروز می نماید و دیگر جوانب شخصیت او به شکل ادبی، بی پرده و کامل نمایان می گردد. بلوم، استیفن بی احساس را به خانه می برد و به او غذا می دهد. بعد از رفتن استیفن، بلوم در رختخواب می افتد. اکنون ساعت دو صبح، هفده ژوئن است؛ دقیقا زمانی که همسر بلوم یعنی مولی به مفاسد اخلاقی می پردازد و نسل جدیدی به وجود می آورد. داستان با یک تک گویی طولانی که در آن از تجربیات یک زن یاد می گردد به سرانجام می رسد.

توصیفات واقع گرایانه ای که در اولیس به کار رفته با زندگی روزمره همخوانی نزدیکی دارد و خواندن داستان به دلیل وصف دوبلین در اوایل قرن بیستم لذتبخش است. متن از نظر توصیفات روان شناختی به تفکر بیشتری احتیاج دارد و در اینجا شخصیت و ضمیر خودآگاه لئوپادبلوم و به نسبت کمتری استیفن دادالوس را به ما معرفی می نماید. سبک داستان از جاذبه های والای زبان شناسی برخوردار است و از نظر مفاهیم پیچیده و نمادین، این رمان تنهایی طلبی و اجتماعی بودن انسان را با تناقض نمایی مطرح می سازد. بلوم هم یهودی است و هم دوبلینی، هم فردی تبعیدی است که یک شهروند نیز محسوب می گردد، همان گونه که تمام انسانها به نوعی هم در تبعید به سر می برند و هم شهروند هستند.

رمان اولیس مسائل ناشی از ارتباط والدین و فرزندان و اختلاف بین نسلها و جنسیتها را ظرح می دهد. داستان به دلیل استفاده از درونمایه ای که از آثار هومر، دانته و شکسپیر گرفته شده و نیز تلفیق ادبیات، فلسفه و تاریخ از صنعت محکم تلمیح استفاده نموده است و جنبه های گونه گونی از تجربیات انسان را نمایان می سازد. هر قدر اولیس بیشتر خوانده می گردد، صنعت تلمیح در آن بیشتر احساس می گردد اما در همان لحظات به دلیل چشیدن جنبه های ادبی، هنری و احساسی انسان اصلا لازم نیست مفاهیم نمادین داستان آزمایش شوند. پیشاپیش هم لئوپولد بلوم واقع شده است که از یک طرف چون فردی بیگانه در جامعه زندگی می نماید و مبهوت است و از طرف دیگر نماد محبت و عدالتی است که حساسیتهای او در خصوص دوستانش وی را از پست شدن می رهاند و این کتاب را از جنبه انسانی به ارزش می رساند و به دیده مثبت به آن می نگرد.

خوانندگانی که به دنبال ماجرا و چگونگی شکل گیری حوادث اولیس هستند و رمانهای دورهٔ ویکتوریا و حنی بعضی از آثار رمان نویسان قرن بیستم چون کنراد و لارنس را مطالعه نموده اند، از همان شروع متوجه می شوند که رمان اولیس بسیار پیچیده و معماگونه است. جویس، ذهن شخصیتهای داستانش را دقیق و به طور مستقیم نشان داده است. او توضیحی دربارهٔ هیچ یک از آنان نداده است. گاهی بدون اشاره به تغییر موقعیت داستان، در یک پاراگراف از توصیف رفتار شخصیتهایش به درون ذهن آنها می رود و واکنشهای ذهن آنها را در برابر اعمالشان تشریح می نماید. به طور مثال زمانی که استیفن در کنار ساحل قدم می زند یا بلوم وارد یک رستوران می گردد این واکنشها معمولا بسیار پیچیده اند و در اصل آمیزه ای از موقعیت اضطراری قهرمان داستان و گرایشهای پیچیده ای هستند که از قبل در ذهن فرد به وجود آمده است. برای ارائه این پیچیدگیها، جویس اسلوب نگارش خود را دگرگون. متنوع نموده است. جملات داستان گاه جسورانه و گاه بسیار جدی می شوند. بعضی از توصیفات گاه جنبه واقعه گرایانه به خود می گیرند و گاه در تخیلات شخصیتهای داستان ادغام می شوند. در اینجا گذشته و حال افراد در قالب نثر به هم آمیخته است چون در اصل این قالب در ذهن هر فردی وجود دارد. از آنجا که چنین ادغامی با صنعت جناس به دست می آید سبک نگارش و یا موضوع داستان حتما باید از شیوه ای جدید و نو پیروی کند و یا دست کم با یاری روشها و ترفندهایی چون مطرح کردن سطح آگاهی انسان، خوانندگان را تا سرانجام به دنبال خود بکشاند. با کمی تجربه، خوانندگان به شیوهٔ ترفند گونهٔ جویس، برای بیان مفاهیم، آشنا می شوند. مثلا در فصل گمراه نماینده ای که در اپیزود پروتوس آمده است، استیفن به ملاقات عمو و عمهٔ خود نمی رود بلکه از جادهٔ کنار خانهٔ آنها رد می گردد. در بین راه وی مجسم می نماید که اگر برای ملاقات عمویش به آنجا می رفت چه مکالمه ای صورت می گرفت؛ به همین دلیل به خانه بازمی گردد و به دیگران اطلاع می دهد که کار را به اتمام رسانده است. رمان اولیس مطالب خود را همچون رمانهایی که در قدیم و به سبک خاص خود نوشته شده اند، مطرح نمی سازد بلکه هنگام خواندن این اثر باید تمام پیش فرضهای خود را کنار بگذاریم و تا آنجا که نویسنده به ما اجازه می دهد پا پیش نهیم و اجازه دهیم واژه ها در داستان، مطلب را برایمان توصیف نمایند بدون آنکه به خود زحمت دهیم و به این بیندیشیم که آیا آنها به درستی در متن به کار گرفته شده اند یا خیر.

نویسنده: نینا بایم

مترجم: کامران پارسی نژاد - شماره 49 نشریه ادبیات داستانی