زنگنه می تواند خواسته روحانی را اجابت کند؟ - بازی های اندروید

به گزارش خبرنگاران، ایران از نظر ذخایر نفت خام دومین کشور دنیا است و ظرفیت بالقوه بالایی برای صادرات دارد. ظرفیتی که در سال های پس از پیروزی انقلاب، در مقطعی به دلیل جنگ و در مقاطع دیگری به دلیل تحریم، آنگونه که شایسته بود به فعلیت نرسید. ایران در آخرین سال های منتهی به پیروزی انقلاب، حدود شش میلیون بشکه نفت در روز فراوری می کرد که حدود 15 درصد از نفت مصرفی دنیا در آن زمان بود. با تکیه بر همان میزان فراوری نفت بود که ایران می توانست دنیا را به قطع صادرات نفت تحریم کند، اما به مرور زمان فراوری نفت ایران کاهش یافت.

از معدود دوران ثبات اقتصادی ایران در دهه های اخیر، دوران اصلاحات بود که میزان فراوری نفت کشور از مرز چهار میلیون بشکه در روز فراتر رفت. پس از آن فراوری نفت افت کرد و پس از برجام بود که فراوری نفت بار دیگر به چهار میلیون بشکه در روز رسید اما تحریمهای دولت ترامپ دوباره فراوری را کاهش داد.

دستور رییس جمهور به زنگنه

هرچند که نمی توان در این شرایط تبدیل نفت خام به فراورده را یک کلید طلایی دانست اما به نظر می رسد یکی از راهکار های موجود همین مساله باشد. البته باید این موضوع را نیز مد نظر قرار داد.

اخیرا حسن روحانی طی گفت وگویی با زنگنه، وزیر نفت اظهار کرد که با توجه به برنامه های اقتصادی دولت در یک سال اخیر و تحقق پیشبرد این برنامه ها بدون اتکای بودجه کشور به درآمدهای نفتی که برای نخستین بار در تاریخ کشور تجربه شد، این فرصت بسیار مغتنم فراهم شده تا بتوانیم هر چه بیشتر از خام فروشی نفت نیز فاصله بگیریم.

وی با اشاره به نوسات شدید در بازار دنیای نفت و کاهش بهای آن، گفت که شتاب دادن به برنامه های تدوین شده این وزارتخانه برای برای افزایش فراوری فراورده های نفتی و جلوگیری از خام فروشی، می تواند آسیب نوسات شدید بازار دنیای و کاهش بهای نفت را بر اقتصاد نیز به حداقل ممکن برساند.

روحانی سال جاری را سال آماده سازی و بهره برداری از پروژه های بزرگ عمرانی و زیربنایی در کشور خواند و از وزیر نفت خواست به گونه ای برنامه ریزی کند که پروژه های بزرگ نفتی کشور طبق برنامه ریزی و زمانبندی تدوین شده، در موعد مقرر در سال جاری مورد بهره برداری قرار گیرند.

به گفته رئیس جمهور، چنانچه در راستا پیشبرد این برنامه ریزی ها نیز مشکل و مانعی وجود دارد سریعا این مسائل به ستادی که برای این منظور در دفتر رئیس جمهور تشکیل شده، ارجاع شود تا هر چه سریعتر این موانع احتاقتصادی با همراهی و همکاری برطرف شود.

وی چندی پیش نیز اعلام نمود که به دنبال تبدیل نفت خام به فراورده های نفتی هستیم و برای این کار پالایشگاه های موجود را توسعه داده و پالایشگاه های جدید ایجاد خواهیم کرد. قدرت های دنیای می دانند که در صورت تحریم کامل نفت و به صفر رساندن صادرات نفت ایران، آبراه های بین المللی نمی تواند امنیت سابق را داشته باشد، بنابراین فشار یکجانبه علیه ایران نمی تواند به نفع آنها باشد و امنیت شان را در منطقه و دنیا تضمین نمی کند.

طبق گفته رئیس جمهوری، در گام نخست توانستیم در زمینه گازوئیل خودکفا شویم و به صادرات برسیم و امروز هم در زمینه بنزین خودکفا شده و بنزین صادر می کنیم، البته باید مصرف بی رویه بنزین را کاهش دهیم که چارچوب مناسبی را در شورای عالی هماهنگی اقتصادی برای این هدف تصویب نموده ایم.

عبور از خام فروشی با توسعه صنعت پتروشیمی

در این میان پتروشیمی نیز به عنوان صنعتی تبدیلی که می تواند مانع از خام فروشی منابع ارزشمند کشور شود، شاهد پیشرفتی چشمگیر طی سال های اخیر بوده است، پتروشیمی صنعتی است که با کار روی نفت و گاز خام، این مواد را فراوری نموده و به مواد اولیه دیگر یا محصولات نهایی مورد استفاده برای خانوارها تبدیل می سازد. طیف محصولات پتروشیمی بسیار متنوع است؛ از مواد مورد استفاده در خودروها گرفته تا فراوری دارو، مواد شوینده، مواد آرایشی، اسباب و ابزار مختلف، غالبا با تکیه بر محصولات پتروشیمی ها فراوری می شود.

صنعت پتروشیمی به صورت کلی شامل سه بخش و بخش اول شامل صنایع بالادستی است. منظور از صنایع بالادستی، واحدهای بزرگ پتروشیمی است که محصولات آن ها با انجام واکنش های شیمیایی روی فراورده های پالایشگاهی نفت و گاز به دست می آید. گروه دوم صنایع میان دستی با استفاده از مواد اولیه فراوریشده در صنایع بالادستی، محصولاتی صنعتی و غیرقابل استفاده برای خانوار فراوری می کند. بخش سوم نیز شامل صنایع پایین دستی یا صنایع نهایی محصولات صنایع میان دستی را تبدیل به محصولاتی می کند که به صورت مستقیم در خانوارها به مصرف می رسد. این صنایع اغلب براساس میزان ارتباط محصولات آن ها با بازارها، جایابی می شوند. از همین رو است که اغلب صنایع بالادستی در کنار دریاها و بنادر قرار گرفته و صنایع پایین دستی در کنار شهرهای بزرگ و بازارهای هدف تاسیس می شوند.

مقدار فراوری، فروش داخلی و صادرات محصولات پتروشیمی طی سال های 1357 تا 1396

از زمان اکتشاف اولین چاه های نفت در کشور، تقویت صنایع پتروشیمی و پرهیز از خام فروشی، یکی از آرزوهایی دور و درازی بود که مسوولان و مدیران در ذهن داشتند؛ آرزویی که با گذشت زمان اندک اندک رنگ حقیقت به خود گرفت و در حالی که در گذشته نه چندان دور، ایران برای تامین نیازهای خود وابسته به صنایع پتروشیمی دیگر کشورها بود، اکنون توانسته با ایجاد صنایع پتروشیمی مختلف در اقصی نقاط کشور، ضمن ایجاد اشتغال پایدار، از خام فروشی نفت و گاز جلوگیری نموده و سهم صنایع پتروشیمی در اقتصاد کشور را بالاتر ببرد.

صنعت پتروشیمی و چشم انداز پیش رو

طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در حال حاضر بیش از 50 شرکت پتروشیمی در کشور فعالند و بیش از 50 میلیون تن محصول پتروشیمی فراوری می کنند. طبق همین گزارش ها در سال 1397 از 53.3 میلیون تُن محصول پتروشیمی فراوری شده در صنایع بالادستی پتروشیمی نزدیک به 38 میلیون تُن آن قابل فروش بوده که حدود 8.5 میلیون تُن آن به طور خالص در داخل به فروش رفته است.

صنایع پتروشیمی کشور به سمت کسب سهم قابل توجهی از صادرات غیرنفتی پیش می رود و مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی که در ارتباط با آینده این صنعت در ایران منتشر نموده، آورده است: براساس اهداف کمی برنامه ششم توسعه مقرر شده صادرات غیرنفتی کشور با رشد متوسط سالیانه 21.7 درصد از حدود 46.9 میلیارد دلار در سال 1396، به حدود 113 میلیارد دلار در سال 1400 برسد. همچنین مقرر شده که متوسط رشد سالیانه ارزش اضافه نموده کشور طی سال های برنامه ششم توسعه به 8 درصد برسد که در میان بخش های مختلف اقتصادی، متوسط رشد سالیانه ارزش اضافه نموده بخش صنعت 9.3 درصد هدفگذاری شده است.

بهبود جایگاه این صنعت و رونق صادرات محصولات پتروشیمی، می تواند به بهتر شدن جایگاه ایران در اقتصاد دنیای نیز کمک کند. در حالی که منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از قطب های فراوری نفت و گاز دنیا و به تبع آن یکی از مراکز عمده فراوری محصولات پتروشیمی، جایگاهی برجسته در دنیا دارد، ایران در سال 1396 توانسته است ظرفیت فراوری 22.5 درصد از محصولات عمده پتروشیمی در خاورمیانه را به خود اختصاص دهد و مسوولان دستیابی به سهم 34 درصدی را برای این صنعت پیش بینی نموده اند. امروزه سهم ایران از ظرفیت محصولات پتروشیمی دنیا بیش از 2 درصد است و هدف ایران دستیابی به سهم فراوری 6.3 درصدی است.

خوراک پتروشیمی ها به روزانه 1.7 میلیون بشکه معادل نفت می رسد

بهزاد محمدی - معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی - نیز در این باره گفت: مقدار خوراک دریافتی مجتمع های پتروشیمی در سال 1404 به معادل روزانه یک میلیون و 700 هزار بشکه نفت می رسد. هم اکنون سالانه 33 میلیون تن برابر با 650 هزار بشکه معادل نفت در روز میزان خوراکی است که از وزارت نفت دریافت می کنیم.

وی با اشاره به اینکه مقدار خوراک دریافتی صنعت پتروشیمی در سال 1400 با تحقق جهش دوم صنعت پتروشیمی به سالانه 62 میلیون تن برابر روزانه یک میلیون و 400 هزار بشکه معادل نفت خام می رسد، اضافه نمود: این رقم در سال 1404 با تحقق جهش سوم پتروشیمی به یک میلیون و 700 هزار بشکه معادل نفت خام می رسد که این به معنای واقعی گذر از خام فروشی در صنعت نفت کشور است.

وی با بیان اینکه 31 میلیون تن محصول قابل فروش در بخش بالادست پتروشیمی فراوری می شود، گفت: 22.5 میلیون تن بالغ بر 70 درصد فراوریات صادر می شود. این فرایند نیز به همین ترتیب در بخش پایین دست در حال انجام است و ما حدود 5 میلیون تن خوراک به بخش پایین دست می دهیم که به محصولات متنوع تبدیل می شود.

کارشناسان چه می گویند؟

در این رابطه خطیبی - کارشناس ارشد حوزه انرژی - به خبرنگاران گفت: با توجه به این که ایران یک کشور خام فروش در حوزه نفتی است به راحتی توسط آمریکا مورد تحریم قرار گرفت، چرا که مواد خام در هر جایی قابل ردیابی است، اما اگر این مواد تبدیل به فرآورده شوند به راحتی ردیابی نخواهد شد. البته باید به این مساله نیز توجه کرد که انجام چنین کاری زمان بر است و باید در یک برنامه میان مدت به آن دست یافت.

وی مطرح نمود: این طرح می تواند طرح خوبی باشد و حتی اگر در زمان تحریم نیز کارساز نباشد در آینده می تواند تأثیرات بسیار مثبتی را عاید کشور کند، لذا باید تلاش شود تا نفت خام را به محصول فرآورده تبدیل کنیم و قطعاً از این مساله سود زیادی عاید کشور خواهد شد اما باز هم تاکید دارم که انجام این کار زمان بر است و در یک برنامه کوتاه مدت نمی توان آن را به نتیجه رساند.

این کارشناس اضافه نمود: البته این به معنای رد کردن این طرح نیست با توجه به این که سال های متمادی است که در مورد خام فروشی و مسائل آن صحبت های زیادی مطرح می شود به نظر می رسد که دیگر وقت آن رسیده که به این موضوع به طور جدی تری توجه شود و در یک برنامه سه تا چهار ساله از خام فروشی فاصله بگیریم و به جای مواد خام محصولات نفتی را به فروش برسانیم.

وی با تاکید بر این مساله که این موضوع می تواند ارزش اضافه نموده زیادی را به همراه داشته باشد، اظهار کرد: بی شک این طرح به نفع کشور خواهد بود که باید برنامه ریزی دقیقی برای تحقق عالی آن صورت گیرد.